Η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να αντιγράψει την ανθρώπινη καλλιτεχνία.

Στις 27 Οκτωβρίου 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον Κανονισμό 2023/2411, έναν καινοτομικό κανονισμό για τις γεωγραφικές ενδείξεις στα προϊόντα τέχνης και βιομηχανίας.

Ισχύον από τις 16 Νοεμβρίου 2023, αυτός ο κανονισμός προσφέρει αποτελεσματική προστασία στην ΕΕ, διαφυλάσσοντας τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας των εγγεγραμμένων γεωγραφικών ενδείξεων. Τίθεται σε πλήρη ισχύ στην ΕΕ από την 1η Δεκεμβρίου 2025, αναπτύσσοντας τους ήδη υπάρχοντες πλαισίους που ισχύουν από το 1992 για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων για κρασί, απεριτίφ, και άλλα γεωργικά προϊόντα.

Ο νέος Κανονισμός της ΕΕ περιλαμβάνει προϊόντα, (α) που παράγονται είτε εξ ολοκλήρου με το χέρι ή με τη βοήθεια χειροκίνητων ή ψηφιακών εργαλείων, είτε με μηχανικά μέσα, όταν η χειροκίνητη συνεισφορά αποτελεί σημαντικό στοιχείο του τελικού προϊόντος, ή (β) που παράγονται με κανονικοποιημένο τρόπο, συμπεριλαμβανομένης της σειριακής παραγωγής και με χρήση μηχανημάτων. Ανάμεσα σε αυτά τα προϊόντα συγκαταλέγονται φυσικές πέτρες, υφάσματα, κοσμήματα, πορσελάνη και ξυλουργική, παρέχοντας προστασία στα ονόματά τους.

Η γεωγραφική ένδειξη για τα προϊόντα τέχνης και βιομηχανίας προστατεύει ενάντια σε (α) οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση εμπορική χρήση της γεωγραφικής ένδειξης για προϊόντα που δεν καλύπτονται από την εγγραφή και όπου η χρήση του ονόματος εκμεταλλεύεται, αραιώνει ή ασθενοποιεί το κύρος της προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης, (β) οποιαδήποτε κατάχρηση, απομίμηση του ονόματος που προστατεύεται υπό γεωγραφική ένδειξη, (γ) οποιαδήποτε ψευδής ή παραπλανητική ένδειξη όσον αφορά την προέλευση του προϊόντος που χρησιμοποιείται στη συσκευασία και (δ) οποιαδήποτε άλλη πρακτική που είναι πιθανό να παραπλανήσει τον καταναλωτή όσον αφορά την προέλευση του προϊόντος.

Η διαδικασία εγγραφής και προστασίας των Γεωγραφικών Ενδείξεων (ΓΕ) περιλαμβάνει διαδικασία δύο βημάτων: τον εθνικό φάκελο και μια απόφαση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε κράτος μέλος ορίζει μια αρμόδια αρχή για να λάβει και να εξετάσει αιτήσεις. Εάν η αίτηση πληροί τις απαιτήσεις, δημοσιεύεται για αντίρρηση. Εάν γίνει δεκτή εθνικά, η αίτηση πηγαίνει στο Γραφείο Ευρεσιτεχνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) για ελέγχο και περίοδο αντίρρησης σε επίπεδο ΕΕ. Τα κράτη μέλη χωρίς εθνικό σύστημα μπορούν να ζητήσουν έκτακτη απόκλιση για το EUIPO να χειριστεί αιτήσεις απευθείας, παρακάμπτοντας την εθνική φάση αν επιδειχθεί χαμηλό ενδιαφέρον στον τοπικό χώρο.

Επιπτώσεις για την Κύπρο:

Η Δημοκρατία της Κύπρου δεν παρέχει προστασία για γεωγραφικές ενδείξεις για προϊόντα τέχνης και βιομηχανίας σε εθνικό επίπεδο. Επομένως, η ύπαρξη εναρμονισμένης προστασίας στην Ένωση για μη γεωργικά προϊόντα είναι ουσιώδης για την πρόληψη παραβιάσεων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας όσον αφορά τα προϊόντα τέχνης και βιομηχανίας.

Επιπλέον, η εφαρμογή των γεωγραφικών ενδείξεων για μη γεωργικά προϊόντα αποτελεί κίνητρο για επενδύσεις στις παραδοσιακές τέχνες. Επιπλέον, ο κανονισμός θα ενθαρρύνει και θα υψώσει την ποιότητα της εργασίας μεταξύ των παραγωγών και θα προωθήσει τον υγιή ανταγωνισμό για τις παραδοσιακές τέχνες. Συνεπώς, η ομοιόμορφη προστασία σε ολόκληρη την ΕΕ για τα πνευματικά δικαιώματα που σχετίζονται με τις γεωγραφικές ενδείξεις μπορεί να δημιουργήσει κίνητρα για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων και να συμβάλει στον αγώνα κατά της απομίμησης. Τα πνευματικά δικαιώματα που σχετίζονται με τις γεωγραφικές ενδείξεις θα βοηθήσουν τους φορείς και τις εταιρείες να προσθέσουν αξία στα αναπόσπαστα περιουσιακά τους στοιχεία.

Επομένως, αναμένεται ότι οι γεωγραφικές ενδείξεις θα προστατεύουν τα προϊόντα τέχνης που παράγονται στην Κύπρο, όπως η δαντέλα του χωριού Λευκαρά, τα καλάθια που παράγονται στα χωριά Λιοπέτρι, Μεσόγη, Λιβαδειά και Τρουλλοί, το υφάσμα που παράγεται στο χωριό Φιτί στη Πάφο, η μεταλλουργία στα χωριά Λευκάρα, Λεύκωνικο, Μηλιά, τα δερμάτινα είδη στα χωριά Πέδουλα, Γιαλιά, Ψιμολόφου και Αραδίππου και η κεραμική στα χωριά Φοίνι, Κόρνος, Άγιος Δημήτριος και Καμηνάρι.

Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να αντιγράψει την ανθρώπινη τέχνη;

Η ΕΕ πρότεινε ένα νομικό πλαίσιο για τον έλεγχο της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) στην ένωση, με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για την ανάπτυξη και χρήση αυτής της καινοτόμου τεχνολογίας.

Παρόλο που ο επερχόμενος νομοθετικός πλαίσιο για την ΤΝ αναμένεται να ανασχηματίσει το μέλλον των τεχνολογικών βιομηχανιών, υπάρχουν ενσωματωμένες πτυχές της ανθρώπινης τέχνης που η τεχνολογία απλώς δεν μπορεί να αντιγράψει. Αυτές περιλαμβάνουν στοιχεία δημιουργικότητας, ενσυναίσθησης και συναισθηματικής σύνδεσης που είναι αναπόσπαστα μέρος του έργου ενός τεχνίτη και δεν είναι αντικατάσταση από ψηφιακά προϊόντα. Αυτά τα στοιχεία παίζουν κρίσιμο ρόλο στη δημιουργία σημαντικών εμπειριών που διαρκούν αιώνες, χωρίς να χάνουν την αξία τους. Έτσι, στη μέση αυτής της τεχνολογικής επανάστασης της ΤΝ, η ανθρώπινη τέχνη συνεχίζει να ξεχωρίζει σε συγκεκριμένους τομείς.

Παρά τις σημαντικές εξελίξεις της ΤΝ σε διάφορους τομείς και τη δυνατότητά της να αντιμετωπίζει αριθμητικούς υπολογισμούς και επαναλαμβανόμενες εργασίες, δεν καταφέρνει να σκέφτεται εκτός των συνηθισμένων προτύπων, να πειραματίζεται και να καινοτομεί. Επιπλέον, οι ρομποτικές εφαρμογές της ΤΝ δεν μπορούν να αντιγράψουν τη συναισθηματική σύνδεση και τον αφηγηματικό χαρακτήρα που οι τεχνίτες φέρνουν στο έργο τους. Όταν ένας τεχνίτης δημιουργεί μια έκθεση, πηγαίνει πέρα από το να συναρμολογεί υλικά – αφηγείται μια ιστορία, προκαλεί συναισθήματα και δημιουργεί μια εμπειρία που συναντά βαθιά τους επισκέπτες.